STOK DAN SAHAM

 

Apabila anda membeli stok atau saham biasa, anda memiliki sebahagian daripada syarikat dan berhak mengundi dalam mesyuarat agung. Setiap saham adalah pegangan kecil hak milik sesebuah syarikat dan anda boleh membeli sejumlah kecil atau sejumlah besar lot saham bergantung kepada wang yang anda miliki. Sebagai pemegang saham, anda akan menerima faedah daripada keuntungan yang diperolehi syarikat dalam bentuk dividen yang dibayar kepada anda, dan juga daripada pertumbuhan nilai syarikat tersebut.

Mengapakah syarikat menerbitkan saham? Dengan menerbitkan saham, syarikat akan memperoleh dana untuk meneruskan operasi dan mengembangkan perniagaan tanpa perlu membuat pinjaman daripada lain-lain sumber seperti pinjaman daripada bank perdagangan (pinjaman ini boleh meningkatkan risiko kewangan syarikat).

Anda perlu menyedari bahawa pembelian saham mempunyai risiko tertentu, Contohnya, apabila prestasi syarikat merosot, harga saham syarikat mungkin akan jatuh dan anda mungkin tidak akan menerima sebarang dividen. Terdapat juga fakto-faktor lain yang mungkin mempengaruhi harga saham anda, umpamanya prestasi pasaran saham secara keseluhuan dan keadaan ekonomi Negara. Ada juga kemungkinan anda kehilangan semua wang pelaburan jika syarikat menutup perniagaannya. Selain daripada itu, terdapat juga saham yang sukar dijual kerana kekurangan permintaan. Oleh itu, amat penting bagi pelabur untuk membuat pilihan yang bijak dan tepat ketika hendak membuat pelaburan.

Penasihat kewangan biasanya mengesyorkan saham sebagai sebahagian daripada portfolio pelaburan. Tujuan utama berurus niaga saham sudah tentulah untuk mendapatkan keuntungan dengan membeli pada harga rendah dan menjual pada harga yang tinggi. Bagi para pelabur jangka panjang, memilih saham berdasarkan faktor-faktor asas syarikat adalah amat penting, yakni mereka harus mengetahui latar belakang syarikat yang bakal dilaburkan. Oleh itu, amat penting anda membaca dan memahami prospectus, laporan kewangan dan pengumuman korporat yang diedarkan oleh syarikat-syarikat tersenarai kepada pemegang saham dan orang awam.

Ketika membuat pilihan untuk membeli saham, anda seharusnya meneliti beberapa faktor seperti latar belakang syarikat dan pengurusannya, kekuatan kewangan syarikat, nisbah harga perolehan dan hasil dividen, prospek pertumbuhan perolehan dan kebolehan syarikat untuk bersaing. Pelabur yang bijak akan meneliti factor-faktor tersebut sebelum melaburkan wang kerana ia boleh mempengaruhi harga saham.

Dalam urus niaga saham, terdapat dua lagi jenis terbitan saham iaitu terbitan bonus dan terbitan hak. Terbitan bonus adalah terbitan baru saham biasa kepada pemegang saham yang sedia ada dan mereka tidak perlu membuat bayaran untuk mendapatkannya tetapi sebaliknya pembayaran diambil daripada rizab syarikat.

Terbitan bonus juga diberi berdasarkan nisbah tertentu dan setiap pemilik saham biasanya mempunyai hak untuk terbitan bonus berkadar terus dengan jumlah pemilikan saham dalam syarikat berkaitan. Terbitan bonus digunakan untuk memperbesarkan modal syarikat dan mungkin juga digunakan sebagai satu cara untuk memberi ganjaran kepada pemegang-pemegang saham yang sedia ada. Untuk menerima saham bonus, anda perlu memberi perhatian kepada lepas tarikh kerana hanya saham-saham yang dibeli sebelum lepas tarikh sahaja berhak menerima saham bonus.

Tempoh daripada hari pertama pengumuman hak saham bonus atau terbitan hak atau dividen, sehingga hari sebelum lepas tarikh kerap dirujuk sebagai serta tempoh. Pada amnya, serta adalah awalan yang bermaksud :bersama”. Saham yang serta dividen bermakna pembeli berhak menerima dividen yang telah ditetapkan pada masa itu. Begitu juga bagi serta hak dan serta bonus di mana pelabur akan mendapat hak bagi bonus atau terbitan hak berkaitan.

Terbitan hak memberi pemegang saham yang sedia ada   hak untuk melanggan saham bias baru pada harga terbitan yang lebih rendah daripada harga pasaran biasa dan pada nisbah yang sama dengan saham mereka yang sedia ada. Syarikat akan melaksanakan terbitan hak apabila mereka mahu mendapatkan dana tambahan untuk membiayai keperluan modal mereka.

Ketika menawarkan terbitan hak, syarikat akan mengedarkan surat penguntukan sementara (provisional allotment letter atau PAL) kepada semua pemegang saham sedia ada untuk memberitahu mereka mengenai hak terhadap terbitan hak. Pemegang saham dikehendaki mematuhi semua arahan yang terdapat dalam PAL ketika melaksanakan hak mereka untuk memperoleh sham baru. Jika anda memilih untuk tidak melaksanakan hak anda, anda boleh menjual PAL di pasaran terbuka (jika disebut harga) atau menyerahkan hak tersebut kepada orang lain.

Anda tentu pernah melihat saham kategori ‘A’ disenaraikan dalam akhbar dan majalah pelaburan. Penyenaraian saha ‘A’ merujuk kepada terbitan saham yang tidak layak menerima hak seperti dividen, bonus dan terbitan hak. Saham ini kemudiannya akan bergabung dengan saham yang sedia ada selepas tarikh hak. Selepas digabungkan, ia akan menjadi saham biasa dan mempunyai ciri-ciri yang sama dengan saham biasa yang sedia ada.